Ας γνωρίσουμε το Μουσείο Λαδιού και Ελιάς Πηλίου

Στο κέντρο του μεγάλου Αη-Γιωργήτικου ελαιώνα, σε καταπράσινο περιβάλλον σπάνιου φυσικού κάλλους, το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού Πηλίου σας καλεί να γνωρίσετε μία από τις οικοτεχνικές μονάδες διαλογής και επεξεργασίας βρώσιμης ελιάς και αποθήκευσης ελιάς και λαδιού. Το μουσείο βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού της Άνω Γατζέας, στη πλατεία του σιδηροδρομικού σταθμού, σε ένα καλά σωζόμενο «καλύβι» της Άνω Γατζέας, στο πέτρινο δίπατο κτήριο του Γιάννη Βογιατζή. Το ισόγειο – κατώι αποκαταστάθηκε και μετατράπηκε σε επισκέψιμο μουσειακό χώρο για να προσφέρει στον επισκέπτη κάθε ηλικίας την δυνατότητα να προσεγγίσει πολιτισμικά τον πολύτιμο καρπό της ελιάς, αλλά και να εξοικειωθεί με τις παλαιές και πατροπαράδοτες τεχνικές της επεξεργασίας του.

Η Ιστορία του

Το οίκημα χτίστηκε το 1924 από τον Αγιωργίτη Ιωάννη Δ. Βογιατζή, γιό του Δημήτρη Κ. Βογιατζή και της Γαρυφαλιάς Σαρρή. Ο πρώτος όροφος ήταν η χειμερινή κατοικία της οικογένειας που έκανε με την Μαρία, μοναχοκόρη του Νικολάου Μαστρογιάννη ή Κουτσοδημήτρη και της Βαρβάρας το γένος Φιλιππίδη από τις Πινακάτες. Το ζευγάρι απέκτησε δύο κορίτσια τη Βαρβάρα, η οποία πέθανε σε μικρή ηλικία και τη Γαρυφαλιά (Φούλα).

Το 1929 πέθανε, πολύ νέα, και η Μαρία Βογιατζή και τη κόρη της Φούλα μεγάλωσε ο πατέρας της και η εκ μητρός γιαγιά της Βαρβάρα, με τη βοήθεια της Νίκης Χαρανά. Μετά το θάνατο του πατέρα της το 1955, στο σπίτι διέμενε η Φούλα με τη Νίκη και τον σύζυγο της Νίκης Μήτσο Πολύζο, που βοηθούσαν στις οικιακές και αγροτικές εργασίες. Η μοναχοκόρη της οικογένειας Φούλα δεν έκανε οικογένεια και απεβίωσε το 1991. Το σπίτι σήμερα ανήκει στην ανηψιά της Φούλας, την κόρη του εξαδέλφου της Δικηγόρου Δημητράκη Αργυρόπουλου, και εγγονή της αδελφής του κτήτορα Αθηνάς Βογιατζή Αργυροπούλου.

Η ιδιοκτήτρια του χώρου Αθηνά Δ. Αργυροπούλου, ιατρός με την αρχιτέκτονα Μαρία Καραμάνου, τον συντηρητή Βαγγέλη Παπαδημητρίου και τη ζωγράφο Ελένη Τζιώρτζη το 2006 ίδρυσαν αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με την επωνυμία ΠΗΛΙΟΝ ΟΡΟΣ, η οποία εταιρεία, με την, σε μεγάλο βαθμό, οικονομική υποστήριξη της Εταιρείας Ανάπτυξης Πηλίου, μέσω της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER +, δημιούργησε το Μουσείο κόσμημα για το Πήλιο. Η εταιρεία έχει σύμβουλο ανάπτυξης τον Κωνσταντίνο Μοράρο.

Το Μουσείο Αγροτικής – Λαογραφικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ελιάς και Λαδιού, στην Άνω Γατζέα, που δημιουργήθηκε από την εταιρεία ΠΗΛΙΟΝ ΟΡΟΣ κάλυψε ένα κενό που υπήρχε στον τομέα της λαογραφίας, του πολιτισμού και της βιομηχανικής αρχαιολογίας του τόπου μας. Το Μουσείο εγκαινιάστηκε την Κυριακή 9 Μαρτίου 2008.

Το Μουσείο

Σε μουσείο διαμορφώθηκε το δίχωρο «κατώι» του κτίσματος, που κτίστηκε και διαμορφώθηκε για τις διάφορες αγροτικές εργασίες και λειτούργησε από το 1924 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Διατηρεί τους δύο κύριους χώρους του και τον αυθεντικό εξοπλισμό του, όπως τον πάγκο διαλογής, τις «κάδες» για την βρώσιμες ελιές, τις «αρκάδες» για τη μεταφορά του ελαιόκαρπου και τα πιθάρια για την αποθήκευση του λαδιού στο «λαδοκάτοικο» ή «μπουντρούμι»κ.α. Στο εσωτερικό του κτηρίου, ο ένας χώρος (άνω των 100τμ) αποτελεί το κυρίως Μουσείο και ό μικρότερος (περίπου 20τ.μ.) που ήταν χώρος αποθήκευσης λαδιού με τέσσερα πιθάρια εντοιχισμένα διαμορφώθηκε σε χώρο προβολών με καθίσματα, βιντεοπροβολέα, οθόνη κλπ. Ο χώρος αυτός έχει την κατάλληλη υποδομή (προβολείς και ελεύθερες επιφάνειες) και μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει και χώρο για περιοδικές εκθέσεις.

Τι μπορείτε να δείτε

Στο Μουσείο εκτίθενται διάφορα αντικείμενα που βρέθηκαν στον χώρο, όπου λειτουργούσε βιοτεχνία διαλογής, επεξεργασίας και παραγωγής ελαιών. Τα εκθέματα ευρίσκονται στο εσωτερικό κτήριο, αλλά και στον αύλιο χώρο. Υπάρχουν πιθάρια αποθήκευσης λαδιού, διαφόρων μεγεθών, στεφάνια από κάδες (σαν ξύλινα βαρέλια, όπου παρασκευάζονται οι βρώσιμες ελιές) δόγες (τα μακριά ξύλινα κομμάτια που κατασκευάζουν τις κάδες) και μία εντυπωσιακή κάδη ύψους 2,20 μ και διαμέτρου 3 μ, ή οποία αποσυναρμολογήθηκε από τον εσωτερικό χώρο και συναρμολογήθηκε στον εξωτερικό για να λειτουργήσει για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Παράλληλα η συναρμολόγησή της κινηματογραφήθηκε και έγινε μικρού μήκους ταινία.

Ο κυρίως χώρος χωρίζεται σε θεματικές ενότητες που έχουν να κάνουν με τη διαδικασία συλλογής, διαλογής επεξεργασίας και εμπορίας ελαιών. Συγκεκριμένα εισερχόμενος ο επισκέπτης ακολουθεί πορεία από τα δεξιά, όπου εκτίθενται εργαλεία καλλιέργειας των ελαιών (σκαλιστήρια, πριόνια, κλαδευτήρια, άξονας που ζεύονταν τα ζώα, γάντζοι, ραντιστήρια κλπ), στην συνέχεια είδη συλλογής, (όπως κοφίνια διαφόρων μεγεθών, σκάλες, τρισκέλια) και βέβαια ο πάγκος διαλογής των ελαιών.

 Η επόμενη ενότητα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι εκτίθενται είδη και εργαλεία βαρελοποιείας (για την κατασκευή κάδης) και βέβαια δύο καλοσυντηρημένες κάδες όπου μέσα τοποθετούσαν τις ελιές σε αλατόνερο για να γίνουν οι ξακουστές ελιές Πηλίου (Olives de Volos) με τις σκάλες για να ανεβαίνεις και την πασαρέλα, άπ’ όπου σήκωναν τις ελιές (όταν ξεπικραίνονταν οι ελιές τις βγάζαν με κοφίνια από τις κάδες) τις ανάδευαν, ρίχνανε το αλάτι κλπ. Οι κάδες έχουν χωρητικότητα, η μία 7άρα (επτά χιλιάδες οκάδες) και η άλλη 2,5άρα,. Δίπλα ακριβώς υπάρχουν κάποια χωνιά, τα οποία όμως δεν ήταν για υγρά, αλλά είναι μετρητές μεγέθους ελαιών! Σε μια πρωτότυπη βιβλιοθήκη έχουν μετατρέψει οι δημιουργεί του Μουσείο, μια κάδη κομμένη σε τομή.

Από το λάδι, που είναι παράγωγό της ελιάς εξάγεται και το σαπούνι, δεν μπορούσε να λείψει και αυτό από τον σχετικό εκθεσιακό χώρο, όπου παρουσιάζεται η διαδικασία παραγωγής του και τα προϊόντα του. Στα πλαίσια της διαδικασίας εμπορίας ελαιών εκτίθενται διάφοροι ζυγοί, παλάντζα και μεγάλη πλάστιγγα και τέλος διάφορα είδη οικιακής χρήσεως, των αρχών του περασμένου αιώνα. Υπάρχουν επίσης και διάφορα αντικείμενα (ζυγός, πινακωτές κλπ) από τον ξύλινο φούρνο του Χαρανά που λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα απέναντι από το Μουσείο, δωρεά του ζεύγους Dawson, όπως επίσης και ένας μύλος καλαμποκιού, δωρεά της οικογένειας Παπαδόπουλου.

Info

Το Μουσείο – κόσμημα που παρέμεινε κλειστό στη διάρκεια της πανδημίας, λειτουργεί πλέον κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης για επισκέψεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Το συγκεκριμένο πλάνο θα ισχύσει κατά τη θερινή σεζόν της πανδημίας, με τους υπευθύνους να καταρτίζουν το μελλοντικό πρόγραμμα σύμφωνα με τις εξελίξεις που θα προκύψουν.