Άρθρο της Ζωής Μακρονάσιου, εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής
Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, ίσως και πιο πριν, έχουν αναπτυχθεί πάρα πολλά κινήματα που πρεσβεύουν τα ίσα δικαιώματα στη μάθηση και την εκπαίδευση. Πρόκειται για έννοιες και ιδέες, οι οποίες κατακτήθηκαν με αγώνες και θυσίες, ενώ σήμερα θεωρούνται σχεδόν αυτονόητες και αποτελούν πλέον κοινό τόπο.
Όλοι αναμφισβήτητα αναφερόμαστε σε υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση, δημόσια δωρεάν παιδεία που αφορά σε όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές από οποιοδήποτε περιβάλλον κι αν αυτοί προέρχονται. Επιπλέον, εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι συμπεριλαμβάνονται και τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές ικανότητες, τα οποία για πολλά χρόνια έμεναν εκτός εκπαιδευτικού συστήματος και δομών, αποκλεισμένα από την κοινωνία και εγκλωβισμένα συχνά σε ένα στενό οικογενειακό περιβάλλον. Σήμερα τα πράγματα είναι σαφώς πολύ διαφορετικά στα πλαίσια της ενταξιακής πολιτικής και της ευρύτερης κοινωνικής ενσωμάτωσης που προβλέπεται για τα άτομα αυτά.
Με ποιο τρόπο όμως η πολιτεία προσφέρει αυτές τις ίσες ευκαιρίες σε μαθητές και γονείς και πώς υλοποιείται το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας;
Αναμφισβήτητα, τα μέσα με τα οποία απευθύνεται η εκπαίδευση στους μαθητές, δηλαδή τα σχολικά εγχειρίδια, είναι τα ίδια για όλους από τη μια άκρη της Ελλάδας έως την άλλη και μάλιστα ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει τη συγκεκριμένη ύλη, έχοντας μηδενικά περιθώρια απόκλισης. Επιπλέον, οι ίδιοι οι δάσκαλοι που επιλέγονται για να διδάξουν, επιλέγονται με συγκεκριμένα και τα ίδια πάντα πανεπιστημιακά εφόδια και γνώσεις.
Τι σημαίνει όμως η φράση «ίσες ευκαιρίες» και πόσο δίκαιη είναι τελικά για όλους;
Το σχολείο ως θεσμός καθιερώθηκε τα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης και μάλιστα ο βασικός του ρόλος ήταν η φύλαξη των παιδιών. Ο γνωστικός, κοινωνικοποιητικός και ψυχοσυναισθηματικός του ρόλος προέκυψε μετέπειτα, αναπαράγοντας κυρίως τις ιδέες της αστικής και μεσαίας τάξης που διαρκώς αναπτυσσόταν.
Είναι γεγονός όμως ότι όλα τα παιδιά δεν έρχονται με το ίδιο υπόβαθρο και τις ίδιες καταβολές στο σχολείο, καθώς έχουν εντελώς διαφορετικά ερεθίσματα από την οικογένειά τους, το κοινωνικό σύνολο στο οποίο εντάσσονται, την κουλτούρα που μεταλαμπαδεύουν. Επιπλέον, διαφορετικά από παιδί σε παιδί είναι και τα βιολογικά χαρακτηριστικά του, επομένως φτάνουμε σε ένα σημείο, ώστε ένα τεράστιο πλήθος ετερόκλητων στοιχείων να φτάνει στο σχολείο και αυτό να πρέπει εν τέλει να συγκεραστεί.
Για τον λόγο αυτό στο συγκεκριμένο σημείο κρίνεται σκόπιμο να αναφέρουμε τη φράση του Σοβιετικού επιστήμονα- Γλωσσολόγου Lev Vygotsky ότι τελικά «οι ίσες ευκαιρίες αναπαράγουν την ανισότητα της αφετηρίας». Τα παραδείγματα που έχουμε να αναφέρουμε εδώ είναι πολλά και εξαρτώνται πάντα από τη διαφορετική αφετηρία κάθε οικογένειας, αφού διαφορετικό κάθε φορά είναι και το βιοτικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Η εκπαίδευση εδώ έρχεται να λειτουργήσει ισοπεδωτικά αναιρώντας ασφαλώς κάθε είδους ετερογένειας. Η κατάσταση σαφώς γίνεται αρκετά πιο πολύπλοκη όταν αναφερόμαστε στην κοινωνία και στις κοινότητες των Ρομά, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι φορείς μιας διαφορετικής κουλτούρας και πολιτισμού, στο ίδιο πάντα και απαράλλαχτο εκπαιδευτικό σύστημα. Τέλος, αναφερόμενοι πάντα στα ίδια σχολικά εγχειρίδια, τα οποία απευθύνονται στο ίδιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος, τα παιδιά του πιο απομακρυσμένου χωριού ή νησιού είναι υποχρεωμένα σε μια ολόκληρη ενότητα του σχολικού εγχειριδίου της Γλώσσας να μάθουν και να διδαχθούν για το Αττικό μετρό, χωρίς να έχουν πάει ίσως ποτέ στην Αθήνα, χωρίς να το έχουν δει καν με τα μάτια τους, πόσο μάλλον να το έχουν χρησιμοποιήσει.
Ας είμαστε λοιπόν πιο προσεκτικοί όταν χρησιμοποιούμε τη φράση «ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση», ας στοχαστούμε κι ας προβληματιστούμε πάνω σε θέματα που αφορούν στην αυριανή κοινωνία μας, δηλαδή στα δικά μας παιδιά.
