Ο μονόχωρος ξυλόστεγος μικρός ναΐσκος της Παναγίας Πορταρέας

Ο μονόχωρος ξυλόστεγος μικρός ναΐσκος της Παναγίας Πορταρέας χτίστηκε τον 16o αιώνα επάνω στο βυζαντινό μονίδριο της Παναγίας Πορταρέας του 13ου αιώνα που αποτελούσε καθολικό Μονής και είναι από τις σημαντικότερες εκκλησίες της Πορταριάς, αφού σε αυτό οφείλεται και το όνομα της περιοχής.

Το αρχικό εκκλησάκι αυτό χτίστηκε πριν το 1273 αφού όπως μας πληροφορεί ιστορική πηγή, το έτος αυτό ο τότε επίσκοπος Δημητριάδος, Μιχαήλ Πανάρετος, παραχώρησε με εκδοτήριο γράμμα του στην Αννα Μελισσηνή ή Μαλισσιανή, σύζυγο του τότε βυζαντινού τοπάρχου Δημητριάδος, Νικολάου Μελισσηνού.

Το ζεύγος αυτό αργότερα έγιναν μοναχοί, ο μεν Νικόλαος με το όνομα Νείλος μοναχός, η δε Αννα με το όνομα Ανθούσα μοναχή. Ο Ναός έχει διαστάσεις 10 μέτρα μήκος και πλάτος εννιά μέτρα ενώ την κεντρική είσοδό του κοσμεί η εικόνα της Παναγίας, όπως συνέβαινε και στο μοναστήρι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του κατασκευάστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα, με έξοδα του κ. Χρήστου Μωραίτη.

Στην επιγραφή αναφέρεται ότι ο ναΐσκος της Παναγίας Πορταρέας αγιογραφήθηκε το 1581 από τον μοναχό της Μονής Σουρβιάς, Μιχαήλ.

Ο Βαγγέλης Σκουβαράς εκτιμά ότι η αναφορά, σε μαρμάρινη επιγραφή που υπήρχε στον ναό, ονομάτων κτητόρων λαϊκών, ιερέων και αρχόντων αποδεικνύει ότι υπήρξε κάποτε και ενοριακός ναός.

Παραθέτει δε και την συγκεκριμένη επιγραφή:

«Ανιστορήθη ο θείος και ιερός ναός της υπεράγνου δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, δια συνδρομής και εξόδων, κόπου δε και μόχθων, παρά των ευλαβεστάτων ιερέων και ευγενεστάτων αρχόντων δια μνημόσυνον των γονέων τους και εδικόν τους.

Ων τα ονόματα ήσαν ούτοι, Τίμου ιερέως, Κλήμη, Στέλου, Γιακουμή, Μαρίας και Αρετής, Νικολάου και Χρυσάφως των κεκοιμένων, ήγουν των γονέων τους. Κοντούρις, Ιω. Γεωργίου, Νικολάου, Γεωργίου, Νάσιου, Σταματίου, Στέφου, Αποστόλου, Ιωάννου, Αλεξίου, Ιωάννου, Νικολάου, Ιω.Ιω.Ιω., Λουκιανής μοναχής, Μαγδαληνής, Μιχαήλ.

Και υπό χειρός εμού Δανιήλ υπάρχοντος όρι…. της Σουρβιάς και της Αγίας Τριάδος. Και εκ του κυρού Διακόνου υπάρχει υιός του ποτε Γεωργίου ιερέων εν έτει ΖΠΘ (Ίνδικτιώνος) θ’ μην. Σμ. Κθ’ ημέρα Σαββάτον».

Εργασίες συντήρησης που έγιναν τα τελευταία χρόνια στο μνημείο απέδειξαν ότι από τον αρχικό βυζαντινό ναό διασώζονται στα χαμηλά μέρη της βόρειας, νότιας και ανατολικής πλευράς τμήματα της τοιχοποιίας και ότι αυτός είχε τις ίδιες διαστάσεις με εκείνες του ναού του 16ου αιώνα.

Η μικρή αυτή μονή ήτανε όπως πληροφορούμαστε από τις πηγές, αρχαιότερη από την μονή Προδρόμου της Νέας Πέτρας, στην οποία και ανήκε, μετά την ίδρυση της το 1972, και η χρονολογία ανέγερσης της τοποθετείται με πολύ μεγάλη πιθανότητα στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα

Τον προαύλιο χώρο της η εκκλησία της Παναγίας Πορταρέας τον μοιράζεται με την εκκλησία του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου, του Μητροπολιτικού Ναού της Πορταριάς, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα της και αξίζει, επίσης μία σας επίσκεψη.

Ο Ναός της Παναγίας της Πορταρέας εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.

Πηγή στοιχείων greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com