Πώς επιδρά ο δεσμός προσκόλλησης στον εγκέφαλο του παιδιού; του βολιώτη ψυχολόγου Νίκου Τσακνάκη

Ο όρος «δεσμός προσκόλλησης» αναφέρεται στη βαθειά και δυνατή σχέση, το δεσμό που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και τη μητέρα του, από τους 6 πρώτους μήνες ζωής του βρέφους έως και τα 3 πρώτα χρόνια. Η εμπειρία της σχέσης αυτής δρα σημαντικά στη διαμόρφωση των ιδεών, των προσδοκιών, της αυτο-εικόνας αλλά και της ποιότητας των μετέπειτα σχέσεων του παιδιού με τους άλλους.

Απο τι επηρεάζεται η εγκεφαλική ανάπτυξη του παιδιού;

Από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού μέχρι και την ηλικία των 3 χρόνων, ο εγκέφαλος του αναπτύσσεται ταχύτατα, τόσο σε επίπεδο δομής όσο και οργάνωσης. Η εγκεφαλική ανάπτυξη του παιδιού όμως επηρεάζεται από την ποσότητα και την ποιότητα των ερεθισμάτων είτε αντικειμένων είτε αλληλεπιδράσεων που δέχεται. Έτσι, λοιπόν, και η ανάπτυξη αυτού του δεσμού ζεστασιάς, τρυφερότητας και φροντίδας που αναπτύσσει το παιδί με το πρόσωπο αναφοράς, συνήθως τη μητέρα, συνιστά ένα ερέθισμα το οποίο μεταβάλλει τον παιδικό εγκέφαλο τόσο ως προς τον τρόπο που δομείται όσο και ως προς τον τρόπο που οργανώνει τις λειτουργίες του.

Πιο συγκεκριμένα, η προσκόλληση μεταξύ μητέρας και παιδιού φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τις λειτουργίες του δεξιού ημισφαιρίου του παιδικού εγκεφάλου, δομές που σχετίζονται με τη ρύθμιση του συναισθήματος του παιδιού. Ο δεσμός αυτός συμβάλλει στη διαδικασία της συναισθηματικής ρύθμισης του παιδιού και γίνεται η βάση ώστε το παιδί να μάθει να αυτορρυθμίζεται.

Μέσα από τα χαμόγελα, τα χάδια, τη φροντίδα, τη μυρωδιά της μητέρας, το παιδί αναπτύσσει ένα δέσιμο με τη μητέρα του, προσκολλάται σε αυτή. Το «δέσιμο» αυτό φαίνεται να ενεργοποιεί συναισθηματικές δομές του εγκεφάλου του παιδιού που πριν δεν ήταν τόσο ενεργές, σα να τις αφυπνίζει συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου.

Πράγματι αντίστοιχες έρευνες αναφέρουν ότι στα παιδιά που έχουν αναπτύξει μία ασφαλή προσκόλληση με το πρόσωπο αναφοράς τους, οι δομές που σχετίζονται με το συναίσθημα είναι αναπτυγμένες και ενεργοποιημένες. Ορισμένα μέρη του υποθαλάμου ο οποίος σχετίζεται με την επεξεργασία αισθητικών μηνυμάτων, ενεργοποιούνται με το χάδι της μητέρας. Ακόμα, το χαμόγελο της μητέρας, ο ήρεμος τόνος της φωνής της, η αγκαλιά της έχουν συνδεθεί με την έκκριση ωκυτοκίνης, μίας ορμόνης που ηρεμεί το παιδί και που παράλληλα συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός σημαντικού μέρους του εγκεφάλου, του νεοφλοιού.

Οι θετικές επιδράσεις του δεσμού προσκόλλησης παιδιού και μητέρας υπογραμμίζονται ακόμα από το γεγονός ότι παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει ένα δυνατό δεσμό φροντίδας με τη μητέρα ή έχουν παραμεληθεί ή κακοποιηθεί από το φροντιστή τους εμφανίζουν δυσκολία στη διαχείριση και αντιμετώπιση στρεσσογόνων και τραυματικών γεγονότων.

*Ο Νίκος Τσακνάκης είναι Ψυχολόγος (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και έχει εξειδικευτεί στην Ψυχολογία Παιδιού και Εφήβου (MSc.) (University of Leiden). Είναι τακτικό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων oργανώνει σχολές γονέων, αρθρογραφεί σε ηλεκτρονικά περιοδικά και εργάζεται ως Ψυχολόγος στο ιδιωτικό του γραφείο στον Βόλο.