Γνωρίζοντας τον τόπο μας. Μηλιές Μαγνησίας

Οι Μηλιές είναι ορεινό χωριό του νοτίου Πηλίου, χτισμένο σε 400 μ. υψόμετρο και σε απόσταση 28 χλμ. ανατολικά από τον Βόλο.

Ιστορία

Στο βιβλίο «Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς, 1960» ο Γιάννης Κορδάτος “Πότε κτίστηκαν οι Μηλιές, δε το ξέρουμε. Καμία γραπτή πηγή δεν υπάρχει. Ο Μηλιώτης Ρήγας Καμηλάρης λέει πως η αρχαιότερη είδηση είναι του 1510 και βρίσκεται σε χειρόγραφο που βρέθηκε στο ναό της Αγιάς Μαρίνας.

Το χωριό αρχικά δεν είχε χτιστεί στη σημερινή θέση, αλλά σε χώρο πολύ πιο κάτω, στην πεδιάδα, κοντά στο δέλτα Κορόπης-μηλεών. Ερείπια του οικισμού αυτού και του υδραγωγείου υπήρχαν ακόμα και το 1945. Κατά τη διάρκεια όμως μιας μεγάλης νεροποντής, παρασύρθηκαν  και τα ερείπια του οικισμού και δεν απέμεινε τίποτα που να θυμίζει την ύπαρξη του.

Οι Μηλιές είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του Άνθιμου Γαζή και του Γρηγόριου Κωνσταντά, οι οποίοι ίδρυσαν, το 1814, τη σχολή «Ψυχής Άκος», που λειτουργεί σήμερα ως βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και ιστορικά κειμήλια. Ακόμα, οι Μηλιές ήταν το πρώτο χωριό που επαναστάτησε στο Πήλιο στην Επανάσταση του ’21.

Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, το χωριό και η γύρω περιοχή κάηκε από τα στρατεύματα της Γερμανικής Κατοχής στις 4 Οκτωβρίου 1943. Σύμφωνα με την επίσημη αναφορά του Δήμου, οι Γερμανοί εκτέλεσαν 25 άνδρες ενώ 3 κάτοικοι πέθαναν στα σπίτια τους από τις φλόγες. Η πυρπόληση και οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν ως αντίποινα σε ενέργεια της αντίστασης, η οποία είχε σκοτώσει 1 Γερμανό αξιωματικό και 1 στρατιώτη 8 ημέρες πριν στις 26 Σεπτεμβρίου 1943.

Σχολή των Μηλεών

Η ονομαστή «Σχολή των Μηλεών» που ίδρυσαν οι Γαζής, Κωνσταντάς και Φιλιππίδης, αποτέλεσε σημαντική πνευματική εστία της εποχής και κέντρο του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. Η Σχολή λειτουργούσε στη θέση που σήμερα έχει τις εγκαταστάσεις του το Γυμνάσιο Μηλεών. Απόρροια του διαφωτιστικού έργου της ξακουστής Σχολής των Μηλεών, υπήρξε η ίδρυση της εκπληκτικής βιβλιοθήκης των Μηλεών «Ψυχής Άκος», που λειτουργεί μέχρι σήμερα με περισσότερα από 3500 σπάνια βιβλία και ιστορικά κειμήλια.

Στο χωριό υπάρχει η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, η οποία ανακαινίστηκε το 1741,ενώ είναι άγνωστο το πότε χτίστηκε πρώτη φορά και από ποιόν. Η εκκλησία αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και διαθέτει αξιόλογες μεταβυζαντινές αγιογραφίες. Είναι χτισμένη έτσι, ώστε ο κάθε ήχος μέσα σε αυτήν να μην ακούγεται έξω, γιατί απαγορευόταν ο Χριστιανισμός εκείνη την εποχή. Κατασκευάστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, κατά τέτοιον τρόπο, ώστε το εξωτερικό της, χωρίς καμπαναριό και άλλα θρησκευτικά σύμβολα ή δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, να μην προδίδει την αληθινή φύση του κτιρίου.

Το τρενάκι του Πηλίου

Στις Μηλιές καταλήγει ένας σιδηρόδρομος που κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα,από τον πατέρα του διάσημου υπερρεαλιστή ζωγράφου Τζόρτζιο Ντε Κίρικο, Εβαρίστο ντε Κίρικο συνδέοντας το εμποροβιομηχανικό κέντρο του Βόλου, με την εύφορη και πλούσια περιοχή του Δυτικού Πηλίου. Το 1985 το τρένο του Πηλίου χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο.

Το 1996 και μετά από μία σειρά επισκευών, τέθηκε ξανά σε λειτουργία καλύπτοντας συνολικά μια διαδρομή 16 χιλιομέτρων, από τα Λεχώνια μέχρι τις Μηλιές, προσφέροντας στον επιβάτη την ευκαιρία να απολαύσει τη μοναδική φυσική ομορφιά του τοπίου και τις περίτεχνες αρχιτεκτονικές κατασκευές, από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Η οργιώδης βλάστηση, η θέα στον Παγασητικό, τα τοξωτά γεφύρια, οι μικρές σήραγγες και η σιδερένια γέφυρα του ντε Κίρικο αποτελούν τα βασικά στοιχεία για μια από τις ωραιότερες διαδρομές στην Ευρώπη.

Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών

Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών Μαγνησίας «Ψυχής Άκος» είναι μία από τις παλαιότερες βιβλιοθήκες στον ελλαδικό χώρο.

Η Βιβλιοθήκη Μηλεών ιδρύθηκε το 1814 με την μορφή Σχολής από τρεις μηλιώτες λογίους ιερείς και υπέρμαχους του Διαφωτισμού: τον Άνθιμο Γαζή, τον Γρηγόριο Κωνσταντά και τον Δανιήλ Φιλιππίδη. Οι ιδρυτές της τής έδωσαν το όνομα Ψυχής Άκος, που σημαίνει θεραπεία ψυχής. Αρχικός σκοπός των ιδρυτών της Σχολής ήταν να δημιουργήσουν μία Ακαδημία, κάτι σαν πανεπιστήμιο, αλλά οι οθωμανικές Αρχές αρνήθηκαν να δώσουν άδεια για κάτι τέτοιο.

Το κτίσιμο της Σχολής ολοκληρώθηκε το 1817, με την οικονομική συνδρομή των δύο πρώτων ιδρυτών, οι οποίοι πρόσφεραν για τον σκοπό αυτό 500 χρυσά φλουριά ολλανδικά, αλλά και την συνεισφορά πολλών άλλων πηλιορειτών. Ο Γαζής πρόσφερε στην Σχολή και την προσωπική του βιβλιοθήκη. Η Σχολή εμπλουτίστηκε επίσης με πλούσιο για την εποχή εποπτικό υλικό, όπως επιστημονικά όργανα, χάρτες, κ.ά.

Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, η Σχολή διέκοψε την λειτουργία της, μιας και οι ιδρυτές της ήταν μεταξύ των πρωτεργατών των επαναστατών. Η Σχολή επαναλειτούργησε το 1834 με την φροντίδα του Γρηγορίου Κωνσταντά. Όταν πέθανε ο Κωνσταντάς το 1844, η Σχολή έκλεισε οριστικά.

Το 1828, με δωρεά της Μηλιώτισσας Κρυσταλλίας Οικονομάκη, χτίστηκε κοντά στην πλατεία του χωριού η σημερινή Βιβλιοθήκη για να στεγάσει τα διασωθέντα βιβλία και όργανα της Σχολής. Ωστόσο, το 1943, όταν οι Γερμανοί πυρπόλησαν τις Μηλιές, το μεγαλύτερο μέρος από την συλλογή βιβλίων της Σχολής καταστράφηκε. Έτσι σήμερα στο Ιστορικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης σώζονται περίπου 1.700 τίτλοι (3.000 τόμοι) διαφόρων ιστορικών εντύπων που έχουν τυπωθεί από το 1497 έως το 1899, καθώς και πολλά χειρόγραφα που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 18ο αι. μ.Χ.

Η Βιβλιοθήκη Μηλεών έγινε δημόσια το 1955 και το 1973 απέκτησε και έναν ακόμη όροφο. Το Δανειστικό Τμήμα της περιλαμβάνει περίπου 13.000 τίτλους βιβλίων και περιοδικών και εμπλουτίζεται συνεχώς. Στην Βιβλιοθήκη λειτουργεί επίσης Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης με ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

Χαρακτηριστικό του οικισμού είναι η αυθεντική πηλιορείτικη αρχιτεκτονική με πυργόσπιτα και αρχοντικά, πολλά από τα οποία έχουν σήμερα μετατραπεί σε ξενώνες, προσφέροντας μια ιδιαίτερη εμπειρία διαμονής. Η κεντρική πλατεία είναι το σημείο συνάντησης ντόπιων και επισκεπτών, με τα μεγάλα πλατάνια να χαρίζουν τη σκιά τους σε όσους επιλέγουν να πιουν τον καφέ τους ή να γευματίσουν στις παραδοσιακές ταβέρνες-καφενεία της.

Από την πλατεία ξεκινούν τα πλακόστρωτα παλιά καλντερίμια που οδηγούν στις γειτονιές των Μηλέων. Ένα από αυτά, αφού διασχίσει το χωριό, μετατρέπεται σε μονοπάτι και φτάνει μέχρι την Τσαγκαράδα, ενώ ένα άλλο περνά από το σιδηροδρομικό σταθμό και καταλήγει στο χωριό Καλά Νερά.